Türk Savunma Sanayi Şirketlerinin Bugünü
Şu anda savunma sanayisinde elde edilmiş bilgi ve tecrübe birikiminin boyutlarını daha iyi kavramak için bir miktar tarihçesini bilmemiz gerekebilir. Öncelikle BMC ile başlayalım; kurulduğu yıldan itibaren aslında büyük oranda yerli bir sermayayeye sahipti. Türkiyede kurulmuş ilk yerli savunma sanayi şirketi diyebiliriz, ancak BMC’nin özellikle kurulduğu yıllarda sivil alana hizmet vermesi dolayısıyla Türkiyede savunma sanayinin başlangıcını Aselsanın kurulduğu 1975[1] yılı olarak söyleyebiliriz. Birçok ülkenin birinci dünya savaşında dönemin yüksek teknolojilerini üreten fabrikaları ve markaları olduğunu göz önüne alırsak bu alana 1975 yılında girerek geç kalmış bir ülkeyiz. Belki de şuanlarda yaşadıklarımıza benzetebileceğimiz gibi bir durumla Kıbrıs Barış Harekatı sırasında da karşı karşıya kalan Türkiye, Aselsan gibi bir şirketi kurmuş ve müttefik saydığı ülkelerin ambargo uygulayarak satmadığı teknolojileri üretmeyi kafasına koymuştu. Aselsanı müteakip TSKGV ve SSM’nin destekleri ve hatta bizzat kendi çabalarıyla Roketsan, Havelsan, STM gibi şirketler de kurularak, faaliyet göstermeye başladı.
En kısa haliyle savunma sanayimizin başlangıcını böyle açıklayabiliriz. Şimdi sıra, bazıları dünyaca tanınan bu Türk şirketlerin bugün neler başardığına bakmakta. Bu sefer sırayı biraz farklı ilerleteceğim ve 2010 yılında dünyaca ünlü Defence News[2] dergisinde yayınlanan sıralamaya, Türkiye’den giren ilk şirket olan Aselsan ile başlayacağım. Aselsan’ın şu anda halka arz edilmiş, başta ülkemizin dışa bağımlılığını azaltan, ihracat potansiyeli bulunan ve hatta bazıları ihracat başarısı yakalamış 375 tane ürünü bulunmakta. Bu ürünlerin her birini açıklamak konumuzla alakasız olacaktır ama Aselsan’ın bir dünya devi olma yolunda olduğunu gösterecek, her biri çok kıymetli projelerinden birkaçını sizlere tanıtmaya çalışayım. İlk olarak Dağlık Karabağ bölgesindeki askeri ve diplomatik tutumumuz nedeniyle Kanada tarafından ithal ettiğimiz ürünlere ambargo uygulandı. Ancak Aselsan belki de şu anda bu ambargo nedeniyle alamayacağımız en önemli sistemlerden olan İHA’ların görüntüleme sistemlerini üretmeyi başardı. İsmi CATS olan sistemler başta TB2 ihalar olmak üzere test edildi ve seri üretim aşamasına geçildi[3]. Böylelikle Kanada sadece bir alıcısını kaybetmiş oldu. Açıklamalara göre ise Aselsan şu anda bu sistemin bir üst modeli üzerinde çalışıyor. İkinci olarak ülkemizin Amerika’dan temin ettiği ve F-16 sistemlerinde kullandığı TGP olarak bahsedebileceğimiz keşif/gözlem ve hedefleme podunun yerli olarak tasarlandığını ve envantere alımlarının devam ettiğini söyleyebiliriz[4]. Bunların yanında elektro-optik sistemler, aviyonik sistemler, yazılımsal çözümler, haberleşme ve radar çözümleri gibi pek çok alanda askeri ve sivil ürünler sunuyor. Şahsi fikrim olarak bu ürünlerin yanı sıra Aselsan bünyesinde ar-ge faaliyetleri devam eden açıklanmamış birkaç on tane daha proje olduğunu söylebilirim.
İkinci olarak ise TUSAŞ ile devam etmek en mantıklısı olacaktır çünkü bünyesinde, yakın dönemde Türkiye’nin en büyükleri diyebileceğimiz projeler üzerinde çalışmalar yürütülüyor. Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı 1973 yılında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde kurulmuştur. Hava Kuvvetlerinde F-16 kullanımı kararı alındıktan sonra Türk-Abd ortaklığında TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş(TAI), 25 yıllığına kurulurdu. 25 yıl dolmadan 2005 yılında TAI’deki yabancı hisseler Türk hissedarlar tarafından alınarak şirket yeniden yapılandırılmış ve TUSAŞ ile birleştirildi[5]. TUSAŞ kurulduğu yıllardan itibaren Türkiye’deki iş gücü ve bilgi potansiyelini kanıtlar konumda. 1987 yılından itibaren F-16 uçaklarının lisans altında üretimlerini yapmış ve Türk Hava Kuvvetleri’ne teslim etmiştir. Başarılı imalatları sonucunda Mısır için de F-16 üretimi yapılmıştır. Ek olarak TUSAŞ tesislerinde üretilen 278 uçağın üç adedi “mükemmel” 29 adedi “sıfır hatalı” başarısı yakalamıştır[6]. Bunun dışında pek çok yabancı ülkeden ve yurt içinden modernizasyon çalışmaları almış ve başarıyla bu projeleri tamamlamıştır. Bunca başarının ardından 2006 yılında SSM ile aralarında imzalanan anlaşma neticesinde Hürkuş isimli turboprop motorlu yerli eğitim uçağı projesine başlanmıştır[7]. 2013 yılında ilk uçuşunu yapmış ve 2016 yılında SHGM tarafından tescillenmiştir. Hürkuşun eğitim versiyonu seri üretimde olduğu gibi hafif taarruz uçağı üzerindeki çalışmalar da devam etmektedir. Bunun yanında yurtdışına ihracatı konuşulmuş T-129 Atak askeri taarruz helikopterimiz de yine TUSAŞ tarafından yerli ve milli olarak üretilmiştir. Şu anda Atak helikopterinden gelen bilgi birikimiyle ağır sınıf taarruz helikopteri projesinde çalışmalarını yürütmektedir. Bir başka proje olan, 2013 yılında SSM ile anlaşılarak T-625 Gökbey helikopteriyle sivil alanda faaliyet göstermek amaçlanmıştır. Bu helikopterimiz ise 2018 yılında ilk uçuşunu tüm dünyayı şaşırtacak bir performansla geçmiştir. 2021 yılında seri üretimine geçilerek envantere alınmasını bekliyoruz. Bunların dışında Göktürk, Türksat gibi keşif/gözlem ve ya haberleşme uyduları üzerinde uzay alanında, Anka ve yakın zamanda üretimine başlanması öngörülen Aksungur ile iha alanında çalışarak ülkemize hizmet etmiştir. En son olarak da 2023 yılında hangardan çıkarılarak yer testlerine başlanması hedeflenen MMU projesini yürütmektedirler. Gördüğünüz gibi 30-40 yıl gibi kısa sürelerde global firmalarla yarışmaya başladılar.
Şimdi sizlere son zamanlarda birkaç önemli ürünüyle haberlerde görmüş olduğunuzu düşündüğüm Roketsan’dan bahsetmek istiyorum. Roketsan, Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK) kararı ile Türkiye’nin roket ve füze sistemleri ihtiyaçlarını karşılamak ve bu sistemleri geliştirmek amacıyla 1988 yılında kurulmuştur. 1995 yılında altyapıların tamamlanması sonucunda Roketsan için tasarım aşaması başlamış oldu ve dünyadaki muadillerine göre daha gelişmiş, 11 km menzile sahip TR-107 ve 40 km menzile sahip TR-122 roketleri ve Çok Namlulu Roketatar Sistemi (ÇNRA)’ nın tasarımı, geliştirilmesi ve üretilmesi faaliyetlerini göstermiştir. 2004 yılında başlatılan Cirit füzesiyle birlikte Lazer Güdüm, Duyarsız Roket Motoru, Duyarsız Harp Başlığı gibi alanlarda tecrübe ve bilgi kazanılmış oldu. Yine aynı yılda ihracat anlaşmaları imzalanmış ve ilk defa yurtdışına sistem bazında satış gerçekleştirmiştir. Roketsan tarafından, Türk Silahlı Kuvvetleri için Uzun Menzilli Tank Savar (UMTAS) ve Orta Menzilli Tank Savar (OMTAS) füzeleri, Hisar Hava Savunma Sistemleri Ailesi geliştirilmiş, testleri yapılmış ve envantere alınmıştır. Son zamanlarda adını Sihalarımız ile birlikte kullanılan Mini Akıllı Mühimmat (MAM) serisini üreterek duyurdu. Aynı zamanda yabancı emsallerinin altında kalmayı bırakın onlarla yarışan ve özellikle Deniz Kuvvetleri Komutanlığımız için önemli bir ihtiyaç olan Gemisavar Füze Atmaca’yı geliştirdi. Atmaca özellikle ilerleyen zamanlarda artırılacağı tahmin edilen menzili sayesinde ülkemize Doğu Akdeniz’de önemli bir caydırıcılık sağlayacak. Roketsan ülkemizin savunma sanayi alanında bel kemiği olan firmalardan birisi.
Sıra geldi savunma sanayi projelerinde önemli işler yapan diğer bir firmamıza; STM. STM, SSİK tarafından alınan karar ile 1991 yılında kuruldu. Bugünlerde deniz platformları, siber güvenlik, otomasyon, radar ve uydu sistemleri, kontrol sistemleri gibi çok geniş alanlarda ürünler sunuyor. Başta TSK olmak üzere askeri ve sivil alanlarda çalışmalar yapıyor. Özellikle deniz sistemlerinde önemli başarılara imza attılar. Milgem Projesi kapsamında tersane altyapılarının tesbiti ve temini, deniz platformlarında kullanılan sistemlerin yerlileştirilmesi konusunda verdikleri danışmanlıklar, deniz platformlarındaki ana tahrik sistemleri üzerindeki çalışmaları en önemli başarılarıdır diyebiliriz. MİLGEM projesi içerisinde Ada Sınıfı (korvet), İ Sınıfı (fırkateyn), TF2000 Sınıfı (muhrip) olacak şekilde toplamda 12 geminin inşaasını kapsıyor. Bu projenin ilk gemisi HEYBELİADA 2011, ve takiben BÜYÜKADA 2013, BURGAZADA 2018, KINALIADA 2019 yıllarında Türk Deniz Kuvvetleri hizmetine verilmiştir. Projenin ilk dört korvetinden farklı olarak 5-8. gemiler hava savunma kabiliyetini de içerecek şekilde fırkateyn sınıfında (İ Sınıfı) üretilmesi konusunda SSB ile STM arasında 2019 tarihinde anlaşma yapılmış ve proje takvimi yürürlüğe koyuldu. Bu kapsamda ilk İ Sınıfı fırkateynin 2023 yılında envantere alınması planlanıyor. Aynı zamanda Hava Savunma Harbi Muhribi TF2000’lerin de 2027 yılında ilk gemisinin envantere girmesi bekleniyor. Bunun dışında STM, otonom sistemlerde Kargu ve Alpagu, uydu teknolojilerinde Pirisat ve Lagari gibi ürünleriyle savunma sanayimize ve ülkemize katkı sağlıyor[8].
Şimdi yazılım alanında en büyük şirketlerimizden Havelsan’ı konuşalım isterseniz. Havelsan TSKGV’nin bir şirketi olarak 1982 yılında kurulmuştur.Türkiye’nin en büyük teknoloji firmalarından biri olarak kabul edilen HAVELSAN; deneyimi, uzman çalışanları, ileri teknolojiye dayalı yazılım yoğun özgün çözüm ve ürünleriyle uluslararası pazarda lider bir markadır.[9] Bilişim, simülatör, siber güvenlik ve savunma gibi alanlarda önemli çalışmaları bulunuyor. Bilişim alanında eğitim, sağlık, lojistik, güvenlik gibi sektörlere hizmet veriyorlar. Havelsan’nın Havelsan Diyalog uygulaması ile yüksek kalitede ses ve görüntü bağlantısıyla konferans yapılabilir, Havelsan Drive’a içiniz rahat bir şekilde dosyalarınız yükleyebilirsiniz. Bunun dışında çeşitli kuruluşların kullanabileceği şekilde Havelsan T-Ray, Havelsan Astarbı, Havelsan H-Arf gibi çözümleri de bulunuyor. Belki de en önemli çalışmaları diyebileceğimiz ürünleri, simülasyon alanında hayata buluyor. EASA-D standartlarında simülasyon üretimi yapan Havelsan TSK personellerinin dış ortamdan etkilenmeden, dışarıya taktik görsel ve sesli materyal vermeden eğitimlerini alması konusunda çok önemli bir konumda. Simülatörler, Hava Kuvvetlerimizde F-16 pilotları için intibak, tekamül, harbe hazırlık alanlarında eğitim almasını sağlarken senaryo planlama, veri tabanı geliştirme gibi olanaklarıyla bakım ve teknik ekibin, test pilotlarının da eksiksiz eğitim almasını sağlıyor. Hem sabit kanatlı, hem de döner kanatlı sistemlere özel simülatörler üretiliyor. Hatta geçtiğimiz dönemlerde T-129 Atak helikopterlerimiz için geliştirilen simülatör envantere alındı. Havelsan sadece TSK için değil sivil havacılık için de çeşitli simülatörler üretiyor[10].
Son olarak Kara Kuvvetlerimize çok büyük katkılar ve imkanlar sunan BMC ve FNSS firmalarımızdan bahsedelim. BMC ile ilgili bilgileri vererek başlayayım. BMC 1964 yılında kurulmuştur. Kurulduğu zamandan itibaren sermayesi büyük oranda yerli olan BMC şuanda %100 yerli sermaye ile varlığını sürdürmektedir. Sivil ve askeri alana otobüs, kamyon, mayına korumalı zırhlılardan taktik tekerlekli araçlara kadar pek çok alanda üretim gerçekleştirebilecek kapasitede ve esnekliktedir. Bu zamana kadar 300 bin adeti aşan üretim sayısı, 80’i aşan ülkeye yaptığı ihracatlar ile Türkiye ekonomisine 10 milyar dolarlık katma değer sağlamıştır. Şu Anda da gerek ar-ge gerekse üretimleriyle yüksek teknolojiyi takip etmeye ve öncü olmak konusunda çalışmalarını sürdürüyorlar[11]. Otobüs konusunda pek çok çeşidi olan BMC elektrikli NEOCITY modeliyle Avrupa’da ihracat yakalamayı hedefliyor[12]. Savunma sanayisine, pekçok lojistik kamyon ve çeşitli zırhlılar dışında, adını çokça duyduğunuzu tahmin ettiğim Kirpi araçlarını üretiyorlar. Ayrıca son zamanlarda Altay projesinin seri üretimini de kendi bünyelerine aldılar ve ilerleyen zamanlarda envantere alımların başlaması öngörülüyor[13]. O zaman sırayı FNSS’ye vermenin vakti geldi. FNSS %51 Nurol Holding %49 BAE Systems’e aittir. 1985 yılında SSM’nin kuruluşunu müteakip olarak 1986 yılında kurulmuştur. SSM’nin kurulduktan sonra ele aldığı ilk proje “Zırhlı Muharebe Aracı” projesi olmuştu. Projeye teklifler 27 Kasım 1986 yılında tamamlanmış, 1988 yılında bu proje kapsamında ihaleyi FNSS’nin kazandığı açıklanmıştı[14]. Bu proje 1700 aracın 10 yılda üretilip teslim edilmesini öngörüyordu. Anlaşmanın hemen ardından FNSS kuruluş yıllarını tamamlamış oldu. Birçok farklı tipte zırhlı araç üretimi yapan FNSS’nin başlıca ürünleri olarak, Akıncı ZMA, Kaplan ZMA, ZPTP gibi zırhlı paletli sistem aileleri; Pars ailesi içerisinde 4x4, 6x6, 8x8 olarak çeşitli taktik tekerlekli zırhlı araçları sayabiliriz. Bunun dışında son zamanlarda FNSS elinden çıkan Samur projesi önemli bir başarıdır. Amfibik bir sistem olan Samur temini ve üretimi zor olan bir teknolojidir. Kara araçlarıyla birlikte ilerleyerek nehir ve göl üzerinden kara taşıtlarının taşınması sırasında seyyar bir köprü görevi görür[15].
Görüldüğü üzere, 1970’lerden itibaren en fazla 40-50 yıllık bir süre içerisinde küresel savunma şirketlerinin ürettiği teknolojileri yakalamayı hatta bazı konularda yabancı ürünlerle rekabet ederek yeni teknolojileri üretmeyi başarmış bir savunma sanayi sektörüne sahibiz. Türkiye, konumu nedeniyle kendisini güvene almayı hedeflemiş ve yurtdışından maruz kaldığı ambargolara karşı ayakta kalmayı planlamış, bunu da başarmıştır. Önümüzdeki dönemlerde devam eden projelerin meyvelerini vermesi ve önümüze engel olan bazı konuların aşılmasıyla büyük ihracat anlaşmaları görebilir, ülkemizin bölgedeki en caydırıcı güçlerden birisi olduğunu görebiliriz.
Kaynakça :
[1] https://www.aselsan.com.tr/tr/hakkimizda/tarihce
[2] https://www.ssb.gov.tr/Website/contentList.aspx?PageID=2622&LangID=1#:~:text=Savunma%20Sanayii%20%C4%B0lk%20100'de%207%20T%C3%BCrk%20Firmas%C4%B1%20Yer%20Ald%C4%B1&text=ASELSAN%20ilk%2050'nin%20i%C3%A7ine,y%C4%B1l%C4%B1nda%20BMC%20ilk%20kez%20girdi.
[3] https://twitter.com/IsmailDemirSSB/status/1313425028302680066?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1313425028302680066%7Ctwgr%5E&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.savunmasanayi.org%2Fkanadanin-celmesine-karsi-aselsan-catsleri-sahaya-suruyor%2F
[4] https://www.aselsan.com.tr/tr/cozumlerimiz/aviyonik-ve-seyrusefer-sistemler/elektrooptik-sistemler/aselpod-gelismis-hedefleme-podu-elektrooptik-kesif-gozetleme-ve-hedefleme-sistemi
[5] https://www.tusas.com/kurumsal/hakkimizda
[6] https://www.tusas.com/urunler/ucak
[7] https://web.archive.org/web/20160809135358/https://www.tai.com.tr/tr/proje/hurkus
[8] https://www.stm.com.tr/tr#cozumlerimiz
[9] https://www.havelsan.com.tr/kurumsal/hakkimizda/sirket-profili
[10] https://www.havelsan.com.tr/sektorler/bilgi-ve-iletisim#
[11] https://www.bmc.com.tr/kurumsal/hakkimizda
[12] https://www.bmc.com.tr/otobus
[13] https://www.bmc.com.tr/savunma-sanayi
[14] https://www.fnss.com.tr/kurumsal/hakkimizda/tarihcemiz
[15] https://www.fnss.com.tr/urunlerimiz
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder