Hasan Gökalp YILMAZ / Ege Üniversitesi Biyoloji
Crematogaster nedir?
Crematogaster türleri ya da halk tabiri ile Akrobat karıncalar
dünya çapında yaygın bir türdür. Normal olarak Antartika hariç tüm kıtalara yayılmışlardır. Genel olarak tropik ve nemli iklimlerde yer alırlar. Ki bu bulunduğumuz Ege bölgesini de ele alır. Crematogasterler sivri abdomen veyahut gasterları ve küçük boyutları ile çoğunlukla diğer türlerden rahatlıkla ayırt edilebilirler ve bu kraliçeler için de geçerlidir. Tek farkı kraliçelerin normal olarak abdomenleri daha geniş ve uzundur. Davranışsal olarak hiperaktif, agresif bir yapıları vardır ve tehditlere karşı gasterlerini yukarı doğru kasıp formik asit fışkırtmaları, iğneleri ile düşmanlarını sokmaları ve kendilerini büyük göstererek düşmanlarını korkutmaya çalışmaları ile bilinirler.
Crematogaster laeviuscula kraliçesi
Afrika: Cezayir, Angola, Benin, Botsvana, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Komorlar, Kongo, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Cibuti, Mısır, Ekvator Ginesi, Eritre, Etiyopya, Gabon, Gambiya, Gana, Grande Glorieuse, Gine, Ile du Lys , Fildişi Sahili, Juan de Nova Adası, Kenya, Lesotho, Liberya, Libya, Makaronezya, Madagaskar, Mali, Mauritius, Mayotte, Fas, Mozambik, Namibya, Nijer, Nijerya, Senegal, Seyşeller, Sierra Leone, Somali, Güney Afrika, Güney Sudan, Sudan, Svaziland, Tanzanya, Togo, Tunus, Uganda, Zambiya, Zimbabve
Amerika: Arjantin, Aruba, Bahamalar, Barbados, Belize, Bermuda, Bolivya, Brezilya, Kanada, Cayman Adaları, Kolombiya, Kosta Rika, Küba, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, El Salvador, Fransız Guyanası, Galapagos Adaları, Grenada, Guadeloupe, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Jamaika, Martinik, Meksika, Nikaragua, Panama, Paraguay, Peru, Porto Riko, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadinler, Surinam, Trinidad ve Tobago, Amerika Birleşik Devletleri, ABD Virgin Adaları , Uruguay, Venezuela
Asya: Afganistan, Borneo, Brunei, Kamboçya, Çin, Kıbrıs, Hindistan, Endonezya, İran, Irak, İsrail, Japonya, Kazakistan, Laos, Lübnan, Malezya, Myanmar, Nicobar Adası, Umman, Filistin, Filipinler, Suudi Arabistan, Singapur, Sri Lanka, Suriye, Tayvan, Tayland, Türkiye, Türkmenistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Özbekistan, Vietnam, Yemen
Avrupa: Avusturya, Bulgaristan, Hırvatistan, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, Malta, Karadağ, Portekiz, Rusya, Sırbistan, Slovenya, İspanya, İsviçre, Ukrayna, Birleşik Krallık
Okyanusya: Avustralya, Mikronezya, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu
Doğada nerelerde bulabiliriz?
Crematogasterler ağaçlara daha doğrusu ölü ağaçlara yakınlıkları ile tanınırlar. Onları Ölü kütüklerin içerisinde, ağaçların köklerinin diplerinde, dallara kurulmuş ölü bitki ve topraktan çiğnenip tükürülmüş ''karton'' adlı bir karışım ile yapılmış ilk başta arı kovanı sanabileceğiniz yapılarda yaşarlar. Bunlar genel olarak dünyada nerede bulabileceğinize dair bilgilerdi Türkiyede ise karton kovanlara maalesef daha önce şahit olmadım çünkü sanırım bu kovanlar daha tropik bölgelerdeki türlere özgü olmalı.
Diyetleri nelerden oluşur?
Hayli agresiflikleri ile tanınan bu tür özellikle büyük küçük ayırt etmeden çoğu böcek türünü avlaması ile bilinir. Öyle ki bazı türler Eşek arılarını avladığı gerekçesi ile Eşek arılarının kimyasal sinyallerine daha hassas hala gelmiştir çünkü sürekli uçan bu böceklerin bulunup yakalanması bir zorluk yaratıyordu. Şunu da eklemek istiyorum ki sadece böceklerden beslenen bir tür değildir Crematogasterler, diğer türler gibi şekerli besinler de tüketmektedirler. Hatta bir çok tür çevre etkenlerinden dolayı şeker ve tohum gibi besinler de rahatlıkla tüketmektedir.
Görselde bir crematogaster karıncasının bir nevi yaprak biti çiftçiliğini yaptığını görebilirsiniz. Kendisi bu bitlerin şekerli dışkıları ile besleniyor.
Davranış şekilleri üzerine derin bir bakış
Avlanma stratejileri: Boyutları küçük olsa dahi bu türler sayı çoğunluğu ve zehirleri ile de bilinirler. Bir işçi veyahut av arayan karıncalara verdiğimiz tabir olan izci, bir böcek yakaladığı ya da tespit ettiği takdirde tespit ettiğine dair feromonlar salgılamaya başlar. Karıncalar avı yakaladığı takdirde halihazırda zehirin etkisinde olan böceğin uzuvlarından tutup açarak onları sırtlarında taşımaya başlarlar.
Avlarını da ağaç tepelerine bacaklarındaki ağaçlarda yürüyebilmek için evrilmiş uzuvlarla tutunarak taşırlar bunlara da arolia denmektedir.
Defansif stratejileri: Yukarıda da bahsettiğim üzere bu karıncalar gaster yani karın bölgelerini kasıp havaya kaldırmaları ile biliniyorlar. Bu düşmanlarını daha rahat sokmaları içindir. Bu zehir metaplevral bezde (karıncalara özgü bir bez) karmaşık ve basit fenoller ve karboksilik asitlerden oluşur aynı zamanda bazı antibiyotik özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Bu karıncalar aynı zamanda savaştıkları canlılara zehir keselerinden köpüksü iplikler fışkırtıp onları etkisiz bıraktığı gözlenmiştir.
Avlanan bir grup işçi gasterlerini havaya dikmiş bir şekilde avlarını etkisiz hale getirmeye çalışıyor. Görselde nasıl rahatlıkla avlarını sokabildiklerini anlayabilirsiniz.
Kolonideki iş kolları ve üreme
Diğer her tür gibi bu karıncalar da çalışma görevlerine bağlı kastlar oluşturur. Bu kastlar davranışsal olsa dahi boyut ve yaş da her tür gibi onlar için büyük bir etmendir. Asker karıncalar veyahut diğer adlarıyla major karıncalar koloni güvenliği ve besin edinimi ile uğraşırken küçük olanlar ise kraliçenin, yuvanın ve yavrularının bakımını üstlenmektir.
Diğer çoğu tür gibi akrobat kraliçeleri de bir erkekle çiftleşir ve erkek de bir süre sonra ölür. Kraliçe ise kanatlarını döküp kendine bir yuva aramaya başlar. Bu türlerde aynı zamanda büyük işçiler döllenmemiş yumurta yumurtlayabilirler. Kraliçe eğer hayatta ise yumurtaları yiyecektir eğer değilse yumurtalar erkeklere dönüşebilir.
Kraliçe olduğu kadar bu büyük karıncalar da kolonide önem arz eder çünkü işleyebilen karıncalar yumurtlayabildikleri için yeni koloniler de yapabilirler.
Tür ile bizzat karşılaşmam ve gözlemlerim
Crematogaster karıncalarıyla lise yıllarımda okulun bahçesinde ağaçların diplerinde etrafında gözlemlemiştim. Tür halihazırda bahçemizde uzayan üzüm bağından sarkan üzümleri tamamen ele geçirmişti ve sürekli oradan şeker zaten edinmekteydi. Ben yine de bir küp şekeri ıslatarak karıncaların yakınına koydum ve bir süre sonra hemen bir grup işçi küp şekerin etrafına doluştu ve kontrol edip bir süre sonra da tehdit olmadığını anlamış olmalılar ki şekeri küpten yavaş yavaş almaya başlamışlardı. Koloni fazlasıyla aktifti ve sayıca bayağı büyüktü ki çimenlik bölgenin büyük bir kısmını kaplıyorlardı. Aynı zamanda çokluklarının sebebinin yuvalarını ağaç gibi sağlam ve insanlar tarafından etki görmeyen bir yere konuşlandırmış olduklarından dolayı olduğunu düşünüyorum çünkü bu koloninin aksine gördüğüm diğer türlerden koloniler zemindeydi ve üstlerine basılması ve yuvalarının sürekli dağılması çok olasıydı.
