Deprem Nedir?
F. Gül YENİLMEZ / Ege Üniversitesi Psikoloji
Göksu Güneş / Ege Üniversitesi Fen Fak. Astronomi
Deprem önlenemeyen bir doğa olayıdır. Deprem veya yer sarsıntısı, beklenmedik bir anda ortaya çıkan enerji sonucunda meydana gelen sismik dalgalanmaların yeryüzünü sarsması olayıdır. Deprem sismograf ile ölçülürken, depremin şiddeti Moment Mangitüd ölçeği ile belirlenir. Sismograf yer hareketlerini sürekli olarak kaydeder ve yer sarsıntılarının büyüklüğünü, süresini, merkezini ve saatini saptamaya yarar. Dünyada oluşan şiddetli depremler geçmişten günümüze kadar milyonlarca canlının hayatını yitirmesine ve barınakların yıkılmasına neden olmuştur. Deprem Bölgeleri Haritası’na göre ülkemizin %90’dan fazlası deprem sınırları içerisinde bulunmaktadır. Deprem sınırlarının uzanışı fay hatlarıyla paralellik gösterir. Fay hatları, yer kabuğunun zayıf ve hareket halindeki bölgeleridir. Ülkemizde üç adet büyük fay hattı bulunmaktadır. Bunlar: Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı, Batı Anadolu Fay Hattı’dır.
Depremin Zararlarını En Aza İndirmek İçin Ne Yapılmalı?
Zemin yapısı depremin yıkıcılığını etkiler. Deprem süresince sismik dalgalar kayma kuvvetleri yaratarak zemin partiküllerinin yer değiştirmesine neden olurlar. Böylece zemin dayanımını yitirir. Katı zemin davranışı yerine bir sıvı gibi davranarak suyla birlikte yüzeye doğru hareket eder ve yüzeyden fışkırmaya başlar. Yeryüzüne yakın ve sağlam bir kaya üzerinde yer alan zeminler ise depremden oluşan dalgaları filtreleyerek bazı periyotlardaki genleri arttırırken bazen düşürür. Bu zemin büyümesi olarak bilinir. Kent planlaması yaparken o yerin zeminini bilimsel metotlar kullanarak tespit etmek ve yapıları bu olgular çerçevesinde inşa etmek en önemli meseledir.
Depremin etkilerini en aza indirmek için yapılması gereken en önemli şeylerden birisi de depreme dayanıklı yapılar inşa etmektir. Yapı inşa ederken sismik izolatörler (sismik yalıtımcılar) kullanılmalıdır. Sismik izolasyon sistemleri zemin ile yapının tabanı arasına esnek enerji sönümleyici elemanlar yerleştirerek zeminden yapıya aktarılan deprem kuvvetlerinin azaltılmasına; sismik enerji ve hareketlerini absorbe etmesine yardımcı olan araçlardır. “Yumuşak olma ezilirsin, sert olma kırılırsın” düşüncesiyle binaların depreme karşı direnç göstermesi yerine depremle birlikte kontrollü bir şekilde hareket etmesini sağlarlar.
Depremden Önce Ne Yapılmalı?
- Acil iletişim planları oluşturmalı ve bulunduğunuz çevrede emniyetli yerleri belirlemelisiniz.
- Acil durumlarda aranacak telefon numaralarını ve zaman aranacağını çocuklarınıza öğretiniz.
- Afetlerde ihtiyaç duyulan malzemeleri tedarik etmelisiniz.
- Raf ve dolapları güvenli bir şekilde duvarlara sabitlemelisiniz.
- Büyük ve ağır eşyaları alt raflara yerleştirmelisiniz.
- Cam vs. kırılacak eşyaları alçakta, kapalı ve kilitlenebilir dolaplarda saklayınız.
- Ayna, çerçeve gibi ağır eşyaları insanların kafasına düşmeyecek şekilde asınız.
- Elektrikli aletlerini, elektrik kablolarını ve gaz boru ve valflerini tamir etmeli ve emniyete almalısınız. Zira bunlar potansiyel yangın riski içerir.
- Binanızda var olan çatlakları teknik kişilere danışarak tamir ettirmelisiniz.
- Böcek-haşerat zehirlerini, her türlü uçucu ve yanıcı parlayıcı maddeleri güvenli bir şekilde alt raflarda kapaklı kilitlenen dolaplarda saklamalısınız.
Deprem Sırasında Ne Yapılmalı ve Yapılmamalı?
- Bina içerisindeyseniz dışarı koşmayın. Sağlam bir masa, mobilya vb. eşya altında kendinizi korumaya alın ve ona tutunun.
- Pencereler, cam bölmeler, aynalar, ocaklar, kitaplıklar, yüksek mobilyalar ve gevşek yapı elemanlarından uzak durun.
- Alışveriş merkezinde iseniz en yakın mağazaya sığının. Pencerelerden, vitrinlerden ve ağır eşyalarla dolu raflardan uzak durun.
- Okuldaysanız bir sıra ya da masa altına sığının ve ona tutunun. Pencereden uzak durun.
- Her nerede olursanız olun zeminin şiddetle hareket etmesi olasılığına hazır olun.
Güvenli Yerler
- Çekyatların, içi dolu sandıkların yanı
- Ağır masa ve sıraların altı, koridor içleri, odaların köşeleri
- Yatakların iki yanı; kesinlikle yatağın altına girmeyin, üzerinde durmayın.
Bunları Yapmayın
- Paniğe kapılmayın. Donakalmayın.
- Pencerelerden atlamayın.
- Diğer kişileri uyarırken çığlık atmayın. Korku durumunu diğer kişilere bulaştırmayın.
- Koşmayın ve dışarı kaçmaya çalışmayın.
- Merdivenleri ve asansörleri kullanmayın.
- Elektrik düğmelerini, çakmak, mum, kibrit kullanmayın.
- Balkonlara çıkmayın.
Depremden Sonra Ne Yapılmalı?
- Kesinlikle panik yapmamalıyız
- Sarsıntı kesilince önceden hazırladığımız afet çantasını yanımıza alarak derhal bulunduğumuz yeri önceden belirlediğimiz yollardan terk etmeli ve toplanma yerine gitmeliyiz.
- İkinci sarsıntı ihtimaline karşı tedbirli olmalıyız.
- Telefon hatlarını meşgul etmemeliyiz.
- Yollarda hasta ve yaralı nakli yapılacağı için trafiği engellememeliyiz.
- Aile içinde birbirimizle dayanışma halinde olmalıyız. Özellikle çocukları olayın etkisinden uzaklaştırmalıyız.
- Kurtarma ve sosyal yardımlar sırasında kargaşaya yol açmadan görevlilere yardımcı olmalıyız.
- Deniz kenarı yerleşimlerinde, dev dalgaların oluşması olasılığına karşı deniz kenarından uzaklaşmalıyız.
- Toplu iskan bölgelerindeki kurallara ve yöneticilerin talimatına mutlaka uymalı, kargaşa, dedikodu ve huzursuzluğa izin vermemeliyiz.
- Başkalarının da ihtiyacı olabileceğini düşünerek ihtiyacımızdan fazla yardım malzemesi talebinde bulunmamalıyız.
Deprem Hakkında Merak Edilen Sorular
1. Dünyada kaydedilen en şiddetli deprem hangisidir?
-Tüm zamanların Richter skalasıyla ölçülmüş en büyük depremi Şili depremidir. 22 Mayıs 1960 tarihinde 9,5 büyüklüğünde gerçekleşmiştir.
2. Artçı deprem nedir?
-Ana depremi izleyen küçük sarsıntılar dizisidir. Belirli bir devam süresi yoktur. 1 ay da sürebilir 2 yıl da.
3. Depremler önceden bilinebilir mi?
-Var olan koşullarda depremin önceden belirlenmesi imkansızdır.
4. Deprem olan her yerde fay hattı var mıdır?
-Eğer deprem olan bölgede fay hattı yoksa bile yenir bir tane oluşmuştur.
5. Türkiye’de ölçülen en büyük deprem hangisidir?
-26 Aralık 1936 tarihinde Erzincan’da meydana gelmiştir. Yüzey dalgası büyüklüğü 7,9 Richter ölçeğine göre 7,2 büyüklüğündedir. Deprem sonucunda yaklaşık 30.000 kişi hayatını kaybetmiştir.
Kaynakça
https://tr.wikipedia.org/wiki/Deprem
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder